روش‌های مبارزه تلفیقی آفت‌های گلخانه؟

     روش‌های مختلفی برای مبارزه تلفیقی وجود دارد که در ادامه به توضیح مختصر از هر یک می‌پردازیم.

الف- شخم

     آبیاری قبل از کاشت و شخم سبک در زمان گاوروشدن، در کنترل علف‌های هرز مؤثر است. همچنین شخم عمیق بعد از برداشت به کنترل مگس‌های مینوز، کنه‌ها، علف‌های هرز و بعضی از بیماری‌ها کمک می‌کند.

ب- ضدعفونی نمودن خاک

     با ضدعفونی نمودن خاک بذر علف‌های هرز، گیاهان انگل، نماتد‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌های مضر و بعضی از آفت‌ها از بین می‌روند. انواع روش‌های ضد عفونی کردن خاک شامل:

1- ضدعفونی بوسیله بخارآب

2- اشعه خورشیدی

3- به وسیله سموم(متیل برماید، متام سدیم و کلروپیکرین)

پ- استفاده از سموم گرانول قارچ‌کش و حشره‌کش

     در مواقع کاشت برای پیشگیری از خسارت ناشی از بوته‌میری، فوزاریوم،‌‏ فیتوفتورا، آبدزدک، هزارپا، خرخاکی و طوقه‌بر سوراخ کاشت را با ماسه مرطوب می‌پوشانند. برای تهیه‌ی ماسه مرطوب مقدار 20 گرم کاپتان یا بنومیل و 20 گرم دیازینون پودر وتابل را در یک لیتر آب حل و آن را با 10 کیلو ماسه مخلوط می‌کنند. 7 روز بعد از کاشت بذر، اطراف گیاهک تازه سبز شده را با محلول 2 در هزار کاپتان یا بنومیل و 2 در هزار دیازینون پودر وتابل سم‌پاشی می‌نمایند و این سم پاشی 2 بار به فاصله 7 روز تکرار می‌گردد. سمپاشی به گونه‌ای انجام گیرد که طوقه‌ی گیاه و خاک اطراف آن به محلول سمی آغشته شود.

     تا زمانی که رطوبت در خاک موجود است باید از آبیاری خوداری نمود زیرا رطوبت اضافی خاک موجب بوته میری می‌شود. ضمنا رطوبت کمتر رشد ریشه را تسهیل می‌کند و موجب توسعه آن می‌گردد. در سیستم آبیاری جوی-پشته اگر تلفات رطوبت خاک زیاد نباشد معمولا تا زمان اولین برداشت خیار احتیاج به آبیاری نخواهد بود. اما این قاعده عمومیت ندارد و در خاک‌های سبک ممکن است قبل از شروع برداشت نیز آبیاری گلخانه لازم باشد.

     بعضی از بذرها بعد از سبز شدن دچار بیماری بوته‌میری شده و یا مورد حمله حشرات خاک واقع می‌شوند. آغشته کردن ماسه‌ی روی بذر به سموم قاچ‌کش، حشره‌کش و همچنین سم‌پاشی مرتب بوته‌های جوان به صورتی که در بالا شرح داده شد از این اتفاق جلوگیری می‌کند.

ت- تعویض خاک

     در شرایط آلودگی حاد به فوزاریوم، بوته‌میری و موارد مشابه و گرانی سایر روش‌های مبارزه، این روش اجتناب ناپذیر است.

ث- ارقام مقاوم

     برای پیشگیری از بیماری‌های مهم ویروسی از قبیل TMV, CMV،نماتد‌ها، بیماری‌های قارچی و باکتریایی بهتر است ارقام مقاوم کشت شوند.

ج- کنترل دما، رطوبت، پ-هاش، شوری و سایر عوامل محیطی

     این اقدامات در کنترل بیماری‌های فیزیولوژیک، کمبودهای مواد غذایی، بیماری‌های قارچی و آفت‌ها مؤثر است. همان گونه که قبلا ذکر شد وقتی خاک رطوبت کافی دارد از آبیاری اضافی خوداری کنید. وجود رطوبت زیاد در فضای گلخانه باعث ایجاد و شیوع بسیاری از بیماری‌های قارچی است. در شب‌های سرد رطوبت زیاد هوا در مجاورت پوشش سرد گلخانه تبدیل به آب شده و قطرات آب روی سقف تشکیل می‌شود به عبارت دیگر گلخانه عرق می‌کند. این قطرات روی شاخ و برگ گیاه می‌ریزد و احتمال بروز بیماری‌های قارچی را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از عرق کردن گلخانه شب‌ها گلخانه را گرم کنید و روزها با تهویه‌ی مکرر از جمع شدن رطوبت در فضای گلخانه جلوگیری نمایید.

چ- تغذیه مطلوب

     بیش‌بود و کمبود واثرات متقابل بعضی عناصر در خاک در کنترل بعضی از بیماری‌ها مؤثر است. از جمله این که عناصر بر، کلسیم و پتاسیم خاصیت قارچ‌کشی مخصوصا در مقابل سفیدک‌ها را دارند. افزایش مقدار نیتروژن مصرفی، شدت آلودگی به بیماری‌های قارچی را افزایش می‌دهد. مصرف اضافی کودها‌ی فسفاته علاوه بر ممانعت از جذب عناصر کم مصرف مثل روی در گیاه، از جذب آهن در بدن انسان نیز جلوگیری می‌کند. عنصر سیلیس مانند سدی در برابر هیف‌های قارچ‌ها عمل می‌کند. کلسیم در کنترل پژمردگی فوزاریومی موثر است. از آنجا که مس در کنترل قارچ‌ها مؤثر است، در ترکیب قارچ‌کش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ح- رعایت اصول بهداشتی

     رعایت بهداشت در گلخانه برای جلوگیری از سرایت بیماری‌ها بسیار مهم است. هرچه رفت و آمد اشخاص مختلف به گلخانه بیشتر باشد احتمال سرایت بیماری‌ها نیز بیشتر است. وسایل کار از قبیل چاقو، بیل، شن کش، بیلچه و سایر لوازم مورد استفاده در گلخانه مرتبا ضد عفونی گردند و قبل از شروع هرس، برداشت و سایر عملیات‌ها دست ‌ها با صابون شسته شوند. بوته‌ها تا حد امکان کمتر دست کاری گرند.

جلوی در ورودی یک قطعه بزرگ اسفنج گذاشته و مرتبا با محلول ضدعفونی کننده خیس شود تا از انتقال خاک آلوده و عوامل بیماری‌زا به داخل گلخانه جلوگیری گردد. بعد از خاتمه‌ی دوره بهره‌برداری، تمام بقایای گیاهی دوره‌ی قبل از گلخانه گردد. علف‌های هرز داخل گلخانه را مرتبا پاک کنید و علف‌های هرز دور گلخانه را حداقل تا شعاع 2 متر با گراماکسون علف‌کشی نمایید.

خ- بررسی و بازدید منظم

     با بازدید منظم حداقل هفته‌ای 2 بار، علل توقف رشد، تغییر در رنگ برگ، خروج برگ‌ها از شکل طبیعی و نیز شکل نامنظم و رنگ غیر عادی میوه باید بررسی شود. معاینه دقیق قسمت‌های گیاه از سطح زمین تا نوک بوته حتی زیر برگ، توجه به وضع علف‌های هرز داخل و بیرون گلخانه مخصوصا میزبان‌های آفت‌ها، بازدید مستمر و نمونه‌برداری از اطراف درب‌ها، تهویه‌ها، توری‌های درب‌ها، چراغ‌ها و محل‌هایی که در معرض سمپاشی قرار ندارند، باید مد نظر باشند.

د- مبارزه بیولوژیک

     استفاده از زنبور انکارسیا و قارچ ورتیسلیوم برای مگس سفید، کنه فیتوزئید برای کنه دونقطه، سنک‌ها برای کنترل شته‌ها، قارچ تریکودرما برای کنترل نماتد‌های خاک، باکتری باسیلوس برای کنترل لاروهای برگخوار، بالتوری‌ها، مگس‌های سیرفید و کفشدوزک‌ها از جمله مبارزه‌های بیولوژیک هستند.

ذ- نصب تله زرد

     مگس‌های سفید به سمت رنگ زرد جلب می‌شوند تحقیقات نشان داده است که رنگ زرد بهترین تله برای حشره‌های کامل است. تله‌های چسبنده در شکل و اندازه‌های مختلف وجود دارند. کارت‌های محکم کاغذی یا مقوایی و تخته‌های زرد نقاشی شده هم برای فروش تهیه شده‌اند. برخی از مواد از جمله سریش چسبناک، روغن معدنی سفید، گریس و روغن موتور در ساخت تله‌های چسبناک آزمایش شده‌اند. علاوه بر مگس سفید، حشره‌های دیگر نیز به سوی کارت‌های زرد چسبنده جلب می‌شوند. دو بالان قارچی شکل، تریپس گل، مگس‌های مینوز برگ، شته‌ها، زنجیره‌ها و سن‌های گیاهی، حشره‌هایی هستند که به فراوانی به این کارت‌ها جلب می‌شوند.

ر- حذف علف‌های هرز

     حذف علف‌های هرز به خصوص علف‌های هرز میزبان آفت‌ها به کنترل آفت‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کند.

ز- مبارزه شیمیایی

     در صورت عدم فرصت لازم برای سایر روش‌های مبارزه، فقط با رعایت نکات زیر صورت می‌گیرد: 1- استفاده از سموم ضعیف با دوره‌ی کارنسی کم. 2- حتی‌الامکان اقدام به سمپاشی بعد از برداشت محصول. 3- عدم استفاده از سموم سیستمیک. 4- حتی‌الامکان از حشره‌کش‌های پیتروئیدی از قبیل آمبوش، ریپکورد، دسیس استفاده نشود زیرا ترکیبات پیتروئیدی علی‌رغم تأثیر خوب روی آفت‌ها و سموم کم آنها برای انسان، باعث نابودی دشمنان طبیعی آفت می‌شوند. سموم پیرتروئیدی معمولا گران هستند با این وجود در صورت یک نوبت سمپاشی با این سموم نمی‌توان نوبت‌های بعدی از سموم فسفره استفاده کرد. زیرا به سرعت ایجاد مقاومت می‌کنند. 5- سموم کارباماتی از قبیل لاروین می‌توانند مقاومت ایجاد شده توسط سموم پیرتروئیدی و فسفر را به سرعت در هم بشکنند. بنابراین پیشنهاد می‌شود نوبت‌های اولیه با سموم کارباماتی و فسفره و در صورت تمایل به استفاده از سموم پیتروئیدی صرفا در نوبت‌های پایانی استفاده شوند.

منبع: کتاب مدیریت گلخانه

مولفان: مریم مرادمند، سمیه عباس عبدلی، رضا مرادمند