شوری خاک و راه‌های مقابله با آن
بسیاری از مناطق دنیا با مشکل شوری آب و خاک روبرو می‌باشند. خاک‌های شور به‌طور عمده در مناطق خشک و نیمه خشک یافت می‌شود و دارای مقدار زیادی نمک‌های معدنی می‌باشند. در این مناطق، نمک‌ها در لایه سطحی خاک انباشته می‌شوند. تمع نمک اغلب ناشی از تبخیر و تعرق در پی آن بالا آمدن آب زیرزمینی شور می‌باشد. خاک‌های تحت تاثیر شوری نمک به سه گروه عمده تقسیم‌بندی می‌شوند: خاک‌های شور، خاک‌های سدیمی و خاک‌های شور سدیمی، خاک‌های شور دارای مقدار زیادی از نمک‌های بی‌اثر نظیر کلرید و سولفات سدیم و منیزیم می‌باشند. در مراحل پیشرفته‌تر آبشویی نمک‌ها از نیمرخ خاک، درصد سدیم در فاز تبادلی خاک افزایش یافته و خاک‌های سدیمی را تشکیل می‌دهد. اگر مقدار زیادی سدیم در فاز تبادلی وجود داشته باشد، سدیم وارد فاز محلول شده و در پی آن کربنات و بیکربنات سدیم تشکیل می‌شود. pH بالا و غلظت به نسبت بالای نمک سبب پراکنش ذرات رس و ماده آلی خاک می‌شود.در این شرایط به دلیل پراکنش ذرات هومیک، خاک‌ها سیاه بوده و گاهی اوقات خاک‌های سیاه قلیایی نامیده می‌شود.
شوری خاک مشکلات زیادی را برای رشد و نمو گیاه ایجاد می‌کند. یکی از مشکلات شوری ایجاد فشار اسمزی درخاک بوده که سبب نگه داشت آب در خاک می‌شود و از میزان آب قابل استفاده خاک برای گیاه می‌کاهد. از دیگر مشکلات شوری بر هم زدن تعادل عناصر تغذیه‌ای در خاک است. به عنوان مثال در خاک‌های شور معمولا غلظت کلسیم و پتاسیم کمتر از مقدار مورد نیاز گیاه بوده و میزان بور، بیکربنات، سدیم، کلر و منیزیم در اندازه سمیت برای گیاه می‌باشند. معمولا در شوری‌های پایین سمیت عنصر برای گیاه مطرح است و در شوری‌های بالا کاهش آب قابل استفاده خاک برای گیاه مطرح است.
در شرایط شور، غلظت یون‌های سدیم و کلر اغلب بیش از ده برابر یا صد برابر غلظت عناصر پرمصرف و بیشتر از آن در مقایسه با عناصر کم می‌باشد. بنابراین بالا بودن غلظت‌های سدیم و کلر در محلول خاک ممکن است سبب کاهش فعالیت یون‌های عناصر غذایی و افزایش قابل ملاحظه نسبت‌های سدیم به کلسیم، سدیم به پتاسیم، کلسیم به منیزیم و کلر به نیترات شود.
به‌عنوان مثال در خاک، شوری با کم کردن قابلیت استفاده فسفر، جذب و غلظت آن در گیاه را کاهش می‌دهد. چنانچه در محیط‌های شور، نمک‌های سدیم‌دار غالب باشند، این یون نه تنها باعث کاهش قابلیت جذب کلسیم می‌شود، بلکه از مقدار انتقال آن به سمت نقاط در حال رشد گیاه کم کرده و در نتیجه بر کیفیت اندام‌های رویشی و زایشی گیاه اثر می‌گذارد. همچنین سدیم باعث کاهش جذب پتاسیم شده و یا وجود غلظت بالای کلر سبب کاهش جذب نیترات به‌وسیله گیاه می‌شود. البته شواهد و مطالعات ثابت کرده کوددهی بیش از نیاز گیاه در شرایط شور باعث افزایش عملکرد محصول نمی‌شود و تنها باعث افزایش کیفیت محصول می‌شود.
راه‌های مقابله با تنش شوری
به‌طور کلی تغذیه پتاسیم و کلسیم معمولا مقاومت گیاه به تنش شوری را افزایش می‌دهد.
یکی از راه‌های کاهش شوری خاک استفاده از ترکیبات دارای کلسیم است. در گذشته برای اصلاح خاک‌های شور از سولفات کلسیم یا همان گچ استفاده می‌شد. پس از حل شدن گچ، کلسیم آن در خاک جایگزین سدیم تبادلی می‌شود و اثرات شوری را کاهش می‌دهد. از طرفی سولفات آن در خاک تبدیل به اسید سولفوریک شده و pH خاک را اصلاح می‌کند. ولی استفاده از گچ در مناطق خشک و نیمه خشک آهکی کشور ما باعث ایجاد محدودیت‌هایی می‌شود. امروزه ترکیبات ضد شوری جدیدی در بازار موجود است که این ترکیبات عمدتا داراری کلسیم ترکیب شده با اسیدهای آلی هستند.
اشتراک مطلب در شبکههای اجتماعی
