تولید انبوه گلخانه‌ای و خارج از فصل توت فرنگی تازه، از زمان‌های گذشته در بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله آلمان، بلژیک، لهستان، بریتانیا و اسپانیا رواج داشته است. زمستان‌های سرد که مانع از تولید فضای باز توت‌فرنگی در بیشتر ایام سال می‌شود و تقاضای بالای بازار در طول سال، دو عاملی بوده که تولید آبکشت (هیدروپونیک) آن را به‌طور اقتصادی متصور ساخته‌اند.

انواع توت‌فرنگی و ارقام مناسب برای آبکشت

     ارقام مورد استفاده برای تولید آبکشت در آمریکا به طور قابل ملاحظه‌ای با انواع مورد استفاده در اروپا، که ارقام اختصاصی برای رشد در شرایط نور کم و تولید گلخانه‌ای زمستانه هستند، متفاوت است. در یک آزمایش انجام شده در غرب ایالات ویرجینیا بر روی توت‌فرنگی‌های رشد کرده در سیستم ان.اف.تی، ارقام کاماروزا و چاندلر به ترتیب با تولید 2 و 1.5 پوند در هر گیاه بیشترین عملکرد را نشان دادند، در حالی که ارقام پرایم تایم و تری بوت کم محصول بودند. سویت چارلی نیز یکی درگر از ارقام مناسب است که با موفقیت در هر دو دانشگاه فلوریدا و دانشگاه نیوجرسی در شرایط محافظت شده و روش‌های آبکشت مورد آزمایش قرار گرفت. در یک بررسی انجام شده در دانشگاه فلوریدا مشخص شد که در سه رقم کاماروزا، چاندلر و سویت‌چارلی رشد یافته در کیسه‌های رشد مسطح، عملکرد رقم سویت‌چارلی1 پوند در هر گیاه درحالی که این مقدار در کاماروزا و چاندلر هر کدام 1.6 پوند در هر گیاه بود.

     در کشورهای اروپایی ارقامی چون برایتون، سلوا، فرن و آلسانتا به‌طور گسترده‌ای برای تولید زمستانه در گلخانه و شرایط آبکشت مورد استفاده قرار می‌گیرند. رقم السانتا همچنان بخش عظیمی از توت‌فرنگی‌های پیش‌رس شده به روش آبکشت را تشکیل می‌دهد، هرچند این رقم به بیماری‌های ریشه مانند فیتوفترا و همچنین سفیدک پودری حساس بوده و انتظار می‌رود ارقام مناسب‌تری در آینده جایگزین این رقم شوند. صدها رقم از توت‌فرنگی برای تولید تجاری در دنیا وجود داشته و اصلاح ارقام جدید نیز بدون وقفه دنبال می‌شود. بسیاری از مناطق تولید توت‌فرنگی دارای ارقام اصلاح‌شده محلی می‌باشند که بسیار مناسب آب و هوای آن منطقه و شرایط پرورش آنهاست. تولید کنندگان توت‌فرنگی گلخانه‌ای باید تعدادی از ارقام محلی و ارقام معمول شناخته شده را در سیستم پرورش خود مورد آزمایش قرار دهند. این راه اغلب تنها راهی است که در آن یک تولید کننده می‌تواند مشخص نماید کدام رقم بالاترین عملکرد را داشته و بهترین و مناسب‌ترین مشخصات میوه برای بازار مربوطه به آنها کدام است.

معرفی ارقام رایج برای آبکشت

     در زیر معرفی مختصری از برخی از ارقام رایج کشت شده و مناسب برای تولید آبکشت بیان شده است. این بخش نمونه کوچکی از ارقام موجود و دردسترس است. بسیاری دیگر از ارقام مناسب پرورش آبکشت وجود دارند که باید توسط تولید کنندگان جدید مورد بررسی قرار گیرند.

  • آپتوس: روز خنثی، رنگ قرمز تیره و روشن و در زمان رسیدن بیش از حد بسیار تیره می‌شود. اندازه میوه متوسط تا بزرگ است. آپتوس در اواخر فصل حساس به کمپود پتاسیم است. تعداد زیادی میوه برروی هر خوشه گل تشکیل شده و آخرین میوه بر روی خیلی کوچک است. طعم آن خوب اما در شرایط نور کم می‌تواند اسیدی شود. بافت میوه تقریبا نرم بوده و عملکرد آنها به طور کلی عالی است.

  • کاماروزا: روز کوتاه، میوه متوسط و به رنگ قرمز. بافت گوشتی میوه قرمز، میوه‌های منظم بزرگ تا خیلی بزرگ که نرم و براق بوده و از لحاظ شکل، مخروطی می‌باشند. طعم و عملکرد خوب و رشد گیاه نسبتا قوی و پر رشد است.

  • چاندلر: روز کوتاه، سطح میوه قرمز ملایم و گوشت قرمز کمرنگ. اندازه میوه می‌تواند از خیلی بزرگ تا کوچک متغییر باشد. این رقم به سرعت تولید گیاهان چند طوقه نموده اما در شرایط مرطوب حساس به بوتریتیس است. چاندلر پس از چند هفته از کاشت تولید میوه‌های زیاد اما کوچکتر نموده ولی عملکرد بسیار خوبی دارد.

  • ارلی گلو: کیفیت میوه عالی است. عملکرد پایین تا متوسطی از میوه‌های با اندازه متوسطی دارد. میوه‌ها متقارن، براق و با طعم بسیار خوبی هستند. مقاوم به پوسیدگی قرمز ریشه می‌باشد.

  • السانتا: میوه بزرگ و سفت با رنگ نارنجی تا قرمز. گوشت میوه سفت بوده و پوست آن مقاوم و محکم است.

  • اسوگراند: روز کوتاه، باردهی منظم و میوه‌های درشت اما شکل می‌تواند متغییر باشد. پوست میوه تیره‌تر از دیگر ارقام است. گوشت میوه قرمز روشن، سفتی ملایم و دارای طعم مناسبی است.

  • پاجارو: روز کوتاه، مداوما تولید میوه بسیار بزرگ دارد. میوه‌ها سفت و پوست قرمز براق و گوشت میوه با رنگ قرمز روشن است. در هنگام برداشت کاملا رسیده طعم عالی داشته و در صورت برداشت پیش از رسیدگی می‌تواند مشکلات طعم داشته باشد. زود به بار میرود و بنابراین باید جوانه‌گیری شود. عملکرد متوسط بوده اما با درصد بالایی از میوه‌های درجه یک و میوه‌های با کیفیت پایین کم.

  • سی‌اسکیپ: روز خنثی، میوه قرمز تیره، جذاب و براق است. اندازه میوه متوسط بوده و در شرایط تولیدی مناسب می‌تواند بزرگ شود. میوه‌ها سفت و طعم خوبی دارند. شکل میوه مخروطی است. این رقم دارای عادت رشد ایستاده است. تمایل به تولید میوه‌های ناقص در شرایط کشت در سرما را داشته و در شرایط مرطوب حساس به بوتریتیس است.

  • سلوا: روز خنثی،اندازه میوه بزرگ، بجز بعضی استثنائات تولید میوه‌های درشت در تولید گلخانه‌ای، میوه به رنگ قرمز روشن و گوشت کمرنگ دارد. میوه کم مزه بوده و برای داشتن طعم مطلوب باید در مرحله کاملا رسیده برداشت شوذ. شکل میوه متغییر است. گیاهان قوی و پررشد حساس به کمبود پتاسیم می‌‌باشند.

  • سویت‌چارلی: روز کوتاه، این رقم تولید میوه‌های بزرگ، نارنجی تا قرمز با طعم بالا و اسید پایین می‌نماید. این رقم می‌تواند بسیار بارده باشد. به پوسیدگی آنتراگنوز میوه مقاوم است. عمر قفسه‌ای در شرایط گرما می‌تواند کوتاهتر باشد.

سیستم‌های آبکشت برای تولید اقتصادی

  • ان.اف.تی

  • کشت در بستر

بسترهای مورد استفاده برای پرورش توت‌فرنگی آبکشت

     درحالی که نتایج بسیاری از بستر‌های مناسب برای تولید توت‌فرنگی آبکشت گلخانه‌ای غیر قطعی است، بازه بسیار وسیعی از بسترها برای تولی انبوه با فراهم نمودن مقدار کافی رطوبت و هوادهی ریشه معرفی گردیده‌اند. محصول‌دهی در اثر تهویه مناسب افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد موفق‌ترین بسترها پرلیت، پشم‌سنگ قلوه‌سنگی، رس حجیم‌شده و مخلوطی از پیت و پرلیت و پیت و پومایس می‌باشند. از آنجا که دسترسی به خاک پیت با کیفیت مشکل است استفاده از پوست درخت کاج و لیف نارگیل به جای پیت معمولی بسیار مناسب است. خاک اره تازه نیز یک بستر مناسب برای تولید توتفرنگی آبکشت است اما زمانی که این بستر شروع به تجزیه شدن نماید ساختار فیزیکی خود را از دست داده و پوسیدگی ریشه ممکن است رخ دهد.

  1. پشم‌سنگ و دیگر تولیدات پشم‌سنگی

  2. ورمی‌کولیت

  3. پرلیت

  4. کوکوپیت (فیبر نارگیل)

  5. پیت

  6. پوست غنی شده درخت

  7. سنگریزه و براده فلزات

  8. ماسه

  9. رس حجیم (لیکا)یا انواع سنگ‌های رشد

  10. خاک اره

  11. پومایس (سنگ متخلخل)

  12. اسکوریا(پوکه معدنی)

  13. تخته‌های رشد پلی اورتان

  14. شلتوک برنج

استریل بسترهای جدید و مستعمل برای پرورش توت‌فرنگی

     تابش یکی از انواع استریل نمودن بستر است که در مورد بسترهای جدید و فرسوده، هردو، کربرد دارد. استریل نمودن تابشی بدین صورت است که ماده مرطوب را داخل یک کیسه پلاستیک تمیز و ضخیم قرار داده یا آنرا بوسیله یک لایه پی.وی.سی می‌پوشانند. کیسه پلاستیکی سیاه برای این فرآیند مورد نیاز است. سپس کیسه‌های پلاستیکی به مدت حداقل 3-2 هفته در شرایط روزهای آفتابی در معرض تابش آفتاب قرار داده می‌شوند. این زمان هرچه بیشتر باشد بهتر است. حرارت به وجود آمده در پلاستیک حاوی بستر مرطوب، برای از بین بردن بسیاری از پاتوژن‌ها و بذور علف هرز کافی است. همه پاتوژن‌ها در این روش از بین نمی‌روند و بعضی از اسپورهای قارچ‌ها قادر به تحمل این دما می‌باشند. اما ترجیح داده می‌شود برای بستری که هیچ گونه تیمار استریلی روی آن صورت نگرفته باشد از این روش استفاده گردد و در ثانی استفاده از این روش برای تولید کنندگان کوچک نیز امکان‌پذیر است.

     روش‌های دیگر استریل نمودن بسترهای جدید یا فرسوده شامل حرارت، بخار و استریل کننده‌های شیمیایی است. بخار به‌دلیل نیاز به وسایل و ابزار خاص اغلب مورد استفاده تولید کنندگان بزرگ است. برای حجم کوچکی از بسترهای رشد که مثلا برای رشد بذر یا ریشه‌‌دار کردن قلمه‌ها به کار می‌روند، آب جوش مناسب است. در این روش آب کافی برروی بستر می‌ریزند تا آن را کاملا اشباع نموده و می‌گذارند تا سرد شود. ضدعفونی کننده‌های شیمیایی مانند وایتکس در فرم‌های هیپو کلریت‌سدیم یا کلسیم و هیدروژن پراکسید که یک اکسید کننده است نیز می‌توانند برای ضدعفونی کردن بستر رشد، وسایل، کشت‌جای‌ها، ساختارها و سطح گلخانه به کار برده شود. برای این منظور مقادیر زیادی از این مواد ضدعفونی کننده جهت از بین بردن هر گونه پاتوژن احتیاج است و پیش از کاشت، شستشوی بستر با آب تمیز مهم است تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری نماید. در مورد هر دو محلول هیدروژن‌پراکسید و وایتکس غلظت ماده مؤثره محلول باید حداقل 100 پی.پی.ام باشد، هرچند توصیه می‌شود برای اطمینان در از بین رفتن تمام قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها و همچنین اکسید شدن هر گونه ماده آلی باقیمانده مانند جلبک‌ها در سطوح سیستم از محلولی با غلظت 300 پی.پی.ام ماده مؤثر استفاده شود. هیدروژن پراکسید در غلظت‌های متفاوتی وجود دارد و در سازه‌های تجاری معمولا نوع 30 درصد آن مصرف می‌شود.

ظروف و سیستم‌های کشت توت‌فرنگی

     سیستم‌های آبکشت توت‌فرنگی دارای بستر، اغلب از لوله‌ها یا کیسه‌های پلی‌اتیلنی حاوی بستر کاشت و قرار دادن آنها روی زمین یا نصب آنها در ارتفاعات تا حد کمر یا سر یا ظروف استایروفوم که اختصاصا برای پرورش توت‌فرنگی طراحی شده‌اند، استفاده می‌نمایند. لوله‌های پلی‌اتیلنی همچنین می‌توانند به صورت سیستم‌های عمودی که در هر طرف آن رانرها کاشته شده‌اند مورد استفاده باشند.

     بعضی از سیستم‌ها از ظروف یا کیسه‌های پلاستیکی با حجم 5-4 لیتر استفاده می‌کنند. در بسیاری از این سیستم‌ها، لوله‌ها و کیسه‌ها یا گلدان‌های کاشت را برروی یک کانال پلاستیکی خطی که محلول غذایی زهکش شده از هر ظرف در آن جمع شده و به کخزن باز می‌گردد، قرار می‌دهند. بعضی از سیستم‌ها همچنان روش‌های آبیاری باز را به کار می‌برند.

     مؤثرترین سیستم پرورش توت‌فرنگی آبکشت استفاده از ظروف تک‌لایه یا چندلایه محتوی بستر با تهویه مطلوب است که در ارتفاع مناسب برای نگهداری و برداشت قرار گرفته باشد. محلول غذایی به صورت قطره‌ای در طول ردیف‌ها که می‌توانند تکی یا چند بخش مجزا باشند به گیاهان داده می‌شوند. محلول غذایی معمولا از هر ردیف جمع‌آوری گشته و در آخر به کخزن منتقل شده یا به خارج هدایت می‌شوند.

     گیاهان در این سیستم در بالا و کناره‌های جوی‌ها کاشته می‌شوند و پس از توسعه کافی برگ‌ها، خوشه‌های گل ترغیت به تولیدشدن در قسمت بالای جداره‌ها می‌شوند. خوشه‌های حاوی میوه معمولا با استفاده از ساختار‌های تعبیه شده‌ای که در طول کناره جوی‌ها قرار داده شده‌اند، طوری قرار می‌گیرند که با برگ‌ها و بستر تماس نداشته و آلودخ نمی‌شوند. این ساختارها به گونه‌ای قرار داده می‌شوند که جریان هوا در اطراف میوه به حداکثر مقدار خود رسیده و برداشت را تسهیل نماید.

سیستم‌های کشت

  1. سیستم‌های عمودی

  2. سیستم‌های هواکشت

  3. روش‌های غرقابی و تخلیه

  4. سیستم‌های آکواپونیک

  5. سیستم‌های مخزن عمیق

آفات و بیماری‌های توت‌فرنگی‌های آبکشت

  1. شته‌ها

  2. تریپس

  3. کرم‌های صدپا

  4. مینوز برگی

  5. کنه‌ها

  6. حشرات آردی

  7. لیسه‌ها و حلزون‌ها

  8. مگس سفید

  9. مگس‌های میوه

روش‌های مدیریت مبارزه تلفیقی در توت‌فرنگی‌های آبکشت

     با توجه به محدود شدن تعداد مواد شیمیایی ثبت شده برای توت‌فرنگی‌های گلخانه‌ای موفقیت‌های خوبی در استفاده از روش‌های تلفیقی مدیریت آفات برای بسیاری از این گیاهان در شرایط کشت محافظت بدست آمده است. در دانشگاه فلوریدا آزمایشی برای اثر کنترل بیولوژیکی تعدادی از آفات گلخانه‌ای شامل لارو و حشرات بالغ سوسک‌های کفشدوز و یک زنبور پارازیت در کنترل شته‌ها طراحی  و انجام شد. پوره‌های حشره چشم درشت همچنین برای کنترل شته‌ها و کنه‌ها و حشرات بالغ موجود در گل برای کنترل کنه‌ها و تریپس مورد استفاده‌اند. کنه‌های شکارچی هم می‌توانند برای کنترل کنه دو نقطه‌ای به کار روند و افشاندن باکتری بی.تی برای کنترل بیماری‌های قارچی مورد استفاده می‌باشند.

بیماری‌های توت‌فرنگی

  1. بوتریتیس(کپک خاکستری)

  2. سفیدک پودری

  3. آنتراگنوز میوه و پوسیدگی طوقه

  4. پوسیدگی چرمی

  5. لکه‌ها و سوختگی برگ

  6. بیماری‌های پوسیدگی ریشه و طوقه

  7. پاتوژن‌های ریشه توت‌فرنگی

  8. پیتیم و رایزوکتونیا (پوسیدگی سیاه ریشه)

  9. فیتوفترا-مغزقرمز

  10. پژمردگی ورتیسیلیومی

  11. فوزاریوم

  12. بیماری‌های ویروسی و فیتوپلاسمایی

منبع:

کشت بدون خاک توت فرنگی (راهنمای علمی و عملی)-ترجمه دکتر علی تهرانی‌فر – نوید وحدتی