از منظر مسايل بهداشتي و كنترل آفات در پرورش گياهان (سبزيجات و يا گل‌هاي زينتي) در گلخانه يك اصل مهم بايد مد نظر باشد. اينكه گلخانه فضايي كاملاً ايزوله و جدا از فضاي اطراف خود مي‌باشد. شرايط داخل گلخانه به صورت كامل تحت كنترل و مديريت مي‌باشد. اين كنترل‌ها و مديريت در جهت ايجاد مطلوب‌ترين شرايط براي رشد و محصول دهي گياه مي‌باشد.

     دما، رطوبت، نور، تركيبات مواد غذايي و آب به خوبي مديريت و كنترل مي‌گردد. در خصوص آفات و بيماري‌هاي گياهي نيز بايد اصل ايزوله بودن و جدا بودن به خوبي رعايت گردد. زيرا همان شرايطي كه براي رشد گياه مطلوب مي‌باشد براي توسعه و خسارت زايي آفات و بيماري‌ها نيز مطلوب مي‌باشد.

     در چنين شرايطي اين عوامل در اندك زماني مي‌توانند تكثير يافته و منتشر شوند و آلودگي را گسترش دهند. علاوه بر شرايط دمايي، رطوبت و ميزبان كه در حد مطلوب در اختيار آفات در گلخانه مي‌باشد، عوامل كنترل كننده طبيعي مثل دشمنان طبيعي در گلخانه در كمترين توانايي و تأثير مي‌باشند. لذا سرعت توسعه آفات در گلخانه بسيار زياد است. همچنين حساسيت گياه كشت شده نيز مي‌تواند ميزان خسارت آفات را افزايش دهد.

      آفات مهمي كه در گلخانه سبزيجات و گل‌هاي زينتي وجود دارند عبارتند از شته‌ها، سفيدبالك‌ها، تريپس، كنه‌ها و مينوز كه با توجه به جثه ريزي كه دارند به راحتي و از راه‌هاي گوناگون مي‌توانند وارد گلخانه شوند. عوامل بيماري‌زاي گياهي شامل قارچ‌ها، باكتري‌ها و ويروس‌ها، ميكروسكوپي بوده و به طرق مختلف مي‌توانند وارد فضاي گلخانه شوند.

     با توجه به ارزش بالاي محصولات گلخانه‌اي و هزينه‌هاي توليد، خسارت آفات و بيماري‌هاي گياهي در گلخانه‌ها از ارزش اقتصادي بالاتري برخوردار مي‌باشد. لذا گلخانه داران هميشه به دنبال مبارزه قاطع با اين عوامل مي‌باشند و در اين مسير متأسفانه تأكيد اصلي بر كاربرد سموم آفت كش مي‌باشد.

      كاربرد بي‌رويه سموم شيميايي اثرات نامطلوبي بدنبال دارد. از يك طرف باعث مقاوم شدن آفات به سموم و از سوي ديگر باعث آلودگي محصول توليدي به باقيماند‌ه‌هاي سم مي‌گردد. در صورت ايجاد مقاومت  آفت به سم، كشاورز ناچار است دفعات سمپاشي‌ها را افزايش داده و يا سموم جديد و گران‌تر را جايگزين سموم قبلي نمايد. كه مشكلات فراواني به دنبال دارد.

     براي انجام مديريت صحيح آفات در گلخانه‌ها ضروري است به عنوان اولين قدم شرايطي را فراهم نماييم كه شانس ورود اين عوامل به داخل گلخانه تا حد امكان كاهش يابد. در مرحله دوم بايد اولين الودگي‌هاي وارد شده در كانون‌ها كشف و نسبت به رفع آلودگي و جلوگيري از انتشار آن اقدام گردد.

ساختمان و تأسيسات گلخانه مي‌تواند كمك موثري به ايزوله بودن فضاي پرورش نمايد.

مشخصات و تجهيزات مناسب گلخانه‌ها جهت ايزوله بودن در مقابل ورود آفات  به شرح ذيل مي‌باشد:

     اندازه گلخانه: اندازه گلخانه با توجه به تعداد اندام‌هاي گياهي تعيين گردد. در هر سالن گلخانه تنها يك نوع گياه بايستي نگهداري شود و از گذاشتن و كشت ساير گياهان در آنجا خودداري شود.

     اسكلت‌بندي گلخانه: ساختمان اصلي كه حاوي بخش‌هاي گلخانه‌اي مختلف است بايد از موادي ساخته شده باشد كه بتواند در برابر بادهاي شديد، باران و رسوخ عوامل طبيعي به داخل آن مقاومت نمايد. بهترين مواد ساختماني جهت ساخت گلخانه، لوله‌هاي فلزي گالوانيزه مي‌باشد.

اسكلت‌بندي گلخانه با استفاده از ورقه‌هاي گالوانيزه و لوله‌هاي آهني

     شيشه‌بندي: انواع مواد شفاف مانند اكريليك، فايبر گلاس و يا پانل‌هاي پلي‌كربنات يك يا دو لايه ممكن است براي نوردهي طبيعي بكار روند. شيشه لعاب داده شده بهترين توصيه براي گلخانه‌ها مي‌باشد.

     كف و زهكشي: كف گلخانه بهتر است به ضخامت 10 سانتيمتر با بتن آرمه پوشيده شود. زهكشي نيز بهتر است با استفاده از كف شيب دار به سمت يك سوراخ كه با مخزن هايي در خارج از گلخانه در ارتباط است انجام شود.

كف گلخانه و بين بنچ‌ها با بتون پوشيده مي‌شود. خاك زير بنچ‌ها نيز به شدت فشرده شده و با شن‌هاي درشت فرش مي‌شود تا از رويش گياه جلوگيري شود.

بنچ‌بندي: در گلخانه‌هاي مدرن امروزه از بنچ‌هاي متحرك استفاده مي‌شود تا بتوان آنها را در صورت لزوم از بخشي به بخش ديگر منتقل نمايند.

     كنترل محيطي: شامل حرارت سازها، رطوبت سازها، سرماسازها و هواكش‌ها كه بسته به شرايط محيط و نياز گياه طراحي مي‌شوند. مه پاش‌ها، كنترل كننده‌هاي ای.سی، لوازم مورد استفاده در كوددهي و نوردهي نيز از مواردي هستند كه بايد در گلخانه به طور مناسب طراحي شوند.

سيستم گردش هوا در گلخانه‌ها كه در يك سمت شبكه‌هاي رطوبت ساز و در سمت ديگر هواكش‌ها قرار دارند.

     توري‌هاي ضدحشره: توري‌هايي حداقل از 28 مش به بالا يا با سوراخ‌هايي به قطر 0.075 تا 0.200 ميلي‌متر به منظور جلوگيري از ورود حشرات، آفات و به خصوص ناقلين عوامل بيماري زا به داخل و خارج از گلخانه در جلوي پنجره‌ها، هواكش‌ها و كلا تمام منافذ نصب مي‌شوند.

     درب ورودي دو تايي به فاصله حداقل 2.20 متر از هم يكي از لزومات است  و اين درب‌ها توسط فنر يا تجهيزات مشابه بطور خودكار بسته مي‌شوند. لازم به ذكر است بهتر است در زمان نگهداري ساير درب‌ها در قسمت‌هاي ديگر سالن بسته كامل نگه داشته شوند. همچنين مي‌توان با استفاده از برزنت يا پلاستيك راهروهايي براي ورود ايجاد نمود كه يك سمت آن به درب ورودي و سمت ديگر با زيپ مسدود گردد. حوضچه‌هاي ضدعفوني كفش نيز داخل اين راهرو قرار مي‌گيرد.

     حوضچه ضدعفوني كفش: در فاصله بين دو درب يك حوضچه ضد عفوني كفش به ابعاد 7/ * 1 متر و عمق 10 سانتيمتر  و يا 50*50*10 سانتيمتر كه در آن گوني يا ساير موارد مشابه آغشته به محلول‌هاي ضدعفوني نظير فرمالين يا وايتكس قرار مي‌گيرد، در نظر گرفته مي‌شود تا از انتقال مواد آلوده به خصوص خاك توسط كفش افراد جلوگيري شود. بهتر است هنگام ورود به گلخانه از دمپايي‌هاي مخصوص آن گلخانه كه ضدعفوني شده‌اند استفاده شود.

گلخانه بايد مجهز به شير آب شستشو بوده و پرسنل بايد در هنگام ورود و خروج دستها را كاملاً با آب و صابون و يا مواد ضدعفوني كننده بشويند.

      سطح زمين اطراف گلخانه حداقل تا فاصله 20 متري بايد عاري از هر گونه گل و گياه و رستني بوده و بوسيله آسفالت(به اسثناي مناطق گرمسير)، بتن و يا شن و ماسه پوشانده شود. وجود گياهاني نزديك گلخانه مي‌تواند به عنوان منبعي از آلودگي براي گلخانه محسوب گردد.

فنس‌بندي و ديواركشي اطراف گلخانه: براي جلوگيري از ورود افراد متفرقه لازم است

خاك مورد مصرف براي كشت در گلخانه بايد با روش مناسب: استفاده از حرارت يا گاز متيل برومايد به دقت ضد عفوني شود.

     منبع آب و آبياري: كه معمولا كود و سموم مورد استفاده در خاك نيز توسط اين منبع و همراه با آب آبياري به گياه داده مي‌شود. آبياري در گلخانه‌ها بهتر است به روش قطره‌اي انجام شده تا از انتقال عوامل بيماري‌زا و همچنين نماتدهاي پارازيت گياهي بين كرت‌ها و گياهان مجاور جلوگيري شود.

     وسايل مورد استفاده در هر گلخانه خاص آن محل بوده و بايستي  از انتقال آنها به گلخانه‌هاي ديگر خودداري شود. در صورت وجود عوامل بيماري‌زا به خصوص ويروس‌هاي گياهي، قيچي و يا وسايل برش گل مي‌تواند به اين عوامل آلوده شده و ساير گياهان را در گلخانه‌هاي ديگر آلوده نمايد.

     وسايل برش گل و قيچي‌هاي باغباني و ساير وسايل بايد بعد از استفاده در محلول‌هاي ضدعفوني گذاشته شود. معمولا در گلخانه‌هاي توليد گل‌هاي گران‌قيمت بعد از هر برش تيغ‌ها داخل مواد ضدعفوني گذاشته مي‌شود. ساده‌ترين تركيب براي ضدعفوني اين وسايل محلول يك درصد ماده موثره وايتكس مي‌باشد. لازم به ذكر است كه وايتكس‌هاي موجود در بازار به صورت 5 درصد است كه بايد با آب به نسبت يك به چهار مخلوط شود.

     پرسنل هر گلخانه بهتر است خاص آن گلخانه بوده و از ورود افراد متفرقه و غير مسئول به داخل گلخانه‌ها بايستي جلوگيري شود

رديابي آفات در گلخانه:

     رديابي اساس تمام برنامه‌هاي مديريت تلفيقي آفات محسوب مي‌شود. اطلاع از وضعيت وجود آفت، محل آنها، شدت و تراكم آلودگي و در بسياري از حالات مرحله زندگي آفت به ما كمك مي‌كند كه بتوانيم در مورد مديريت گلخانه تصميم‌گيري نمائيم. رديابي بايد در تمام طول سال و معمولا به صورت هفتگي انجام شود.

روش‌هاي رديابي در گلخانه:

1- روش جمع آوري آفت از روي شاخ و برگ گياه:

     براي رديابي بسياري از آفات گلخانه‌اي بخصوص آفاتي كه قادر به پرواز نيستند مانند كنه‌ها، بسياري از شته‌ها، لارو‌هاي برگخوار، سرخرطومي‌ها و شپشك‌هاي نباتي بايد گياه مورد بازرسي قرار گيرد. بسياري از اين آفت روي سطح زيرين برگ‌ها زندگي مي‌كنند و تا برگرداندن برگ و مشاهده آنها، اطلاع از وجود يا عدم وجود آنها غير ممكن است.

     بسياري ديگر از آفات گلخانه‌اي علائم خسارت يا شواهدي دال بر وجودشان دارند. وجود عسلك، وجود مورچه، پوستك‌ها از اين نوع علائم مي‌باشند. انتخاب اين گياهان به صورت تصادفي و از مناطق مختلف گلخانه انجام مي‌شود.

قدم زدن در گلخانه و جداسازي گياهان رنگ پريده، تغيير رنگ داده، كوتوله، تغيير فرم داده، برگ ريخته و ساير موارد غير معمول از روش‌هاي رديابي محسوب مي‌گردد.

     اگر گياهي را بازرسي مي‌كنيد و برگ‌ها و ساقه آن در حال پژمردن است، ريشه‌ها را مورد بازديد قرار دهيد. برگ‌هاي مورد بازديد بايد از تمام قسمت‌هاي سايبان گياه انتخاب شوند و برگ‌ها را از هر دو طرف مورد بررسي قرار دهيد.

2-  استفاده از كارت‌هاي رنگي چسبناك:

     كارت‌هاي آبي يا زرد رنگ چسبناك روش‌هاي استاندارد رديابي آفت و تعيين تراكم آن در گلخانه‌ها محسوب مي‌شوند. كارت‌هاي زرد رنگ بسياري از حشرات بالدار آفت مانند پشه‌هاي خاكزي، شته‌هاي بالدار، سفيد بالك‌ها، كانال كن‌ها و تريپس‌ها را بدام مي‌اندازند. كارت‌هاي آبي به ويژه براي تريپس‌ها جلب كننده مي‌باشند.

     تعداد حشراتي كه توسط كارت رنگي بدام مي‌افتند بايد به صورت هفتگي شمارش و ثبت گردد. اين روش ما را قادر مي‌سازد تا زمان به اوج رسيدن يا نزول جمعيت يك آفت را شناسايي نمائيم. كارت‌هاي رنگي چسبناك مي‌توانند مهاجرت آفات را به گلخانه مشخص كنند. از كارت‌هاي رنگي می‌توان در بازرسي‌هاي قرنطينه‌اي نيز استفاده نمود.

براي رديابي بسياري از آفات بالدار قرار دادن كارت‌هاي چسبناك رنگي به صورت عودي و آويخته و بالاي گياه توصيه مي‌شود. استفاده از يك كارت در هر 90 تا 100 متر مربع گلخانه معمول است. حشرات بدام افتاده معمولا بدنشان متلاشي مي‌شود و بايد چشم شما به شناسايي اين حشرات عادت كند.

3- استفاده از تشت‌هاي زرد آبي:

     تشت‌هاي فلزي يا پلاستيكي زرد رنگي كه تا نيمه با آب پر شده‌اند نيز به خصوص در رديابي شته‌هاي بالدار مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين تشت‌ها روي پايه‌هايي قرار داده شده و با استفاده از قلم‌مو حشرات روي آب جمع آوري مي‌شود.