مقدار تابش خورشید در فصل زمستان مناطق معتدل به حداقل مقدار خود میرسد. بنابراین عبور نور کافی و حداکثر از پوشش گلخانه، حداقل شرط لازم برای رشد و توسعه پوشش گیاهی و تولید محصول با کیفیت در فصل زمستان است. وجود شیب مناسب برای سقف گلخانه یکی از موارد مهم و ضروری برای ورود نور کافی، جلوگیری از کندانس قطرات آب روی سقف و چکه کردن آنها روی گیاه کاشته شده است. پوششهای محلی و مرسوم هر یک ضریب عبور نور مخصوص به خود را دارند که بر اساس نوع گلخانه و هزینه ساخت آن مورد استفاده قرار میگیرند (خصوصیات مختلف هر نوع پوشش گلخانه به هنگام استفاده از آن در مناطق مختلف و با شرایط آب و هوایی متفاوت باید در نظر گرفته شود).
چون نوع پوشش گلخانه مشخص کننده میزان دریافت نور از طریق گیاه کاشته شده است، باعث افزایش کیفیت و کمیت محصول کاشته شده در گلخانه هم میشود.
– نوع مواد مورد استفاده بهعنوان پوشش گلخانه
پوششهای مورد استفاده برای یک گلخانه باید شرایط زیر را داشته باشند:
-
ضریب عبور نور بالا برای امواج مرئی (امواج مورد نیاز برای عمل فتوسنتز باطول موج ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر)
-
ضریب عبور نور کم برای امواج با طول موج بلند و نور مادون قرمز دور در محدوده ۳۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ نانومتر
-
عمر بالا در مقابل انواع شرایط محیطی از جمله تابش نور مستقیم
-
مقاومت بالا در برابر امواج ماورائ بنفش (UV)
-
ضد چکه بودن در مقابل کندانس قطرات آب در قسمت داخلی گلخانه
-
دارا بودن خاصیت نبود تجمع ذرات گرد و غبار
-
مقاومت در مقابل وزش باد
برخی از محققان پوششهای پخش کننده امواج نوری را توصیه کرده و برای استفاده ترجیح میدهند. این نوع پوششها مانع از سوختگی برگهای گیاهان در اثر تابش مستقیم نور خورشید شده و همچنین باعث پخش بهتر نور در گلخانه و بین گیاهان میشوند. استفاده از این مواد باعث کاهش میزان کل نور ورودی به گلخانه و همچنین نور فعال فتوسنتزی گیاه (PAR) میشود و این نکته بهخصوص برای زمستان یک مشکل بالقوه محسوب میشود ( در تمامی پوششها باید به دریافت حداکثر میزان نور توسنتزی مخصوصا در فصل زمستان و برای سبزیجات توجه خاص داشت).
مهمترین پوششهای سقف برای گلخانهها عبارتند از:
-
شیشه
-
پلاستیک سخت و فشرده شامل:
– پلاستیک دولایه با لایه اکریلیک (PMMA)
– پوشش دولایه پلیکربنات(PC)
-
پوشش پلاستیکی شامل:
– پلاستیک پلیاتیلن (PE) با مقاومت در مقابل امواج ماوراءبنفش
– پلاستیک پلیاتیلن با جذب امواج مادون قرمز دور(PE-IR)
– پلیاتیلن با لایه اتیلنوینیل استات (PE-EVA) با ضریب عبور کم در مقابل امواج مادون قرمز دور
– پلیوینیل کلراید (PVC) که بیشتر در ژاپن استفاده میشود و ضریب عبور کم در مقابل امواج مادون قرمز دور دارد
– پلاستیک با عنوان اتیلن تترافلوراتیلن (ETFE). نوعی پوشش پلاستیکی با ضریب عبور بین ۹۳ تا ۹۵ درصد برای امواج مرئی، ضریب بالا برای امواج ماوراءبنفش و ضریب کم برای امواج مادون قرمز دور و عمر بالا در حدود ۱۰ سال. این پوشش هزینهای حداقل ده برابر پوششهای پلاستیک معمولی(PE) دارد و معمولا با عرض کم ساخته میشود.
– صفحات یا شبکههای پلاستیکی برای استفاده در سایهبانها
مقادیر عبور نور پخش و مستقیم برای انواع پوششهای گلخانه در جدول ۲ آورده شده است.
نوع پوشش |
ضخامت(mm) |
میزان عبور نور مستقیم (درصد) |
میزان عبور نور پخش (درصد) |
شیشه | ۴ | ۸۹-۹۱ | ۸۲ |
پلاستیک PE با خاصیت ضد UV | ۰٫۱ تا ۰٫۲ | ۸۹-۹۱ | ۸۱ |
پوشش EVA | ۰٫۱۸ | ۹۰-۹۱ | ۸۲ |
پوشش PVC | ۰٫۱ تا ۰٫۲ | ۸۷-۹۱ | – |
پوشش ETFE | ۰٫۱ | ۹۳-۹۵ | ۸۵ |
پوشش دولایه PC | ۱۲ | ۸۰ | ۶۱ |
پوشش دولایه PMMA | ۱۶ | ۸۹ | ۷۶ |
برگرفته از کتاب تکنولوژی گلخانه ـ ساخت و کنترل شرایط محیطی نوشته دکتر سید جلال طباطبایی و دکتر مرتضی تاکی