رها کردن محتوا
امکان سنجی ساخت گلخانهمدیر سایت2016-11-07T12:42:17+00:00
امکان‌سنجی ساخت گلخانه
۱- مقدمه:
احداث گلخانه برای تولید میوه‌های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از قرن ۱۷ میلادی در اروپا آغاز و در سالهای اخیر به منظور استفاده بهینه از منابع خاک و آب و یا اشتغالزایی در سراسر جهان گسترش یافته است. این صنعت در استان اصفهان از سال ۱۳۴۰ در منطقه فلاورجان با گلخانه‌های چوبی شروع شده و هم‌اکنون با احداث گلخانه‌های مدرن در سراسر استان، انواع محصولات نظیر خیار، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای رنگی، طالبی آناناسی، توت‌فرنگی، انواع گلهای شاخه بریده مانند رُز، ژربرا و… در حال تولید است که علاوه بر تأمین بازارهای داخلی استان، به سایر استان‌ها و مقداری نیز به خارج از کشور صادر می‌گردد. برای اطلاع رسانی مناسب به متقاضیان احداث گلخانه در استان، سازمان جهاد کشاورزی اصفهان مجموعه‌ای تحت عنوان (آشنایی با کشتهای گلخانه‌ای) تدوین نموده که حاوی اطلاعات اجمالی از انواع محصولات گلخانه‌ای سازه‌ها و چگونگی صدور پروانه تأسیس گلخانه می‌باشد. که امید است مورد استفاده علاقه مندان تولیدات محصولات گلخانه‌ای قرار گیرد. ۱- تعریف گلخانه: گلخانه بخش محدودی از فضاست که در آن کلیه عوامل محیطی قابل کنترل بوده و برای کشتهای متراکم و تولید محصول خارج فصل و یا خارج از محیط طبیعی گیاه احداث می‌گردد.
۲- انواع گلخانه‌ها: گلخانه‌ها از نظر نوع تولید و نوع تیپ سازه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می‌باشند.
تقسیم‌بندی بر اساس نوع تولید:
۱-۲- گلخانه‌های تولیدی سبزی و صیفی شامل محصولاتی نظیر خیار، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، فلفل، بادمجان، طالبی، سبزیجات برگی(ریحان- شاهی و…) می‌باشد.
۲-۲- گلخانه‌های تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رُز، ژربرا، گلایول، داودی) وگلهای آپارتمانی می‌باشد.
۳-۲- سالنهای گلخانه‌ای تولید قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی از نظر نوع سازه گلخانه‌ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می‌شوند.
۴-۲- گلخانه‌های چوبی اسکلت اصلی این گلخانه‌ها از چوب با پوشش پلاستیک می‌باشد. ارتفاع در ایـن سازه ها ۲ تا ۳ متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و بدلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه‌فرنگی نمی‌باشد. مزیت این گلخانه‌ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می‌باشد ولی بدلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه‌های مدرن بسیار کمتر است.
بدلایل ذکر شده این نوع گلخانه‌ها توسعه نیافته است و گلخانه‌های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه‌های مدرن تبدیل می‌شوند.
۵-۲- گلخانه‌های فلزی یا مدرن اسکلت این گلخانه‌ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک‌های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می‌باشد. ارتفاع این نوع گلخانه‌ها بیش از ۵/۴ متر است و بدلیل شرایط مناسب رشد گیاه در اینگونه سازه، عملکرد در واحد سطح نسبت به گلخانه‌های چوبی افزایش دارد. اتصال قطعات در گلخانه‌های فلزی بوسیله پیچ و مهره(پرتابل) و یا استفاده از جوش می‌باشد. هزینه واحد گلخانه‌های پرتابل نسبت به سیستم جوشی ۲۰-۱۵% بیشتر است ولی نصب آن آسانتر و تغییرات در سازه راحت‌تر است. تیپ های مختلف سازه‌های موجود، مزایا و معایب در جدول شماره(۱) نشان داده شده است.
جدول شماره(۱)
۶-۲- سالنهای گلخانه‌ای تولید قارچ‌های خوراکی: کارگاههای تولید قارچ‌های خوراکی با بلوک، آجر، سیمان، بصورت یک ساختمان معمولی ساخته می‌شود و در آن امکانات گرمایشی، سرماساز و رطوبت ساز تعبیه می‌شود. بعضی از کارگاههای تولید قارچ بصورت گلخانه‌ای احداث می‌گردد ولی با توجه به اینکه رشد قارچ به نور ناچیزی نیاز دارد. پوشش‌های گلخانه‌ها از نوع پلاستیک‌های رنگی که نور ناچیزی باید از آن عبور کند انتخاب می‌شود. قارچ‌های خوراکی که در ایران پرورش داده می‌شوند عبارتند از قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی، تولید قارچ دکمه‌ای علاوه بر سالنهای پرورش نیاز به کارگاه تولید کمپوست دارد که تولید کمپوست آلودگی محیط را به همراه دارد. لذا باید این کارگاه‌ها در خارج از مناطق مسکونی و با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست احداث شود. بستر پرورش قارچ صدفی کاه و کلش غلات است و چون نیازی به کمپوست ندارد موجب آلودگی محیط نمی‌شود و در مناطق مسکونی هم میتوان به پرورش آن اقدام نمود و نیازی به مجوز سازمان حفاظت محیط زیست ندارد.
۳- انواع بسترهای کاشت محصولات گلخانه‌ای
بستر کاشت در گلخانه‌ها به دو صورت خاکی و یا هیدروپونیک(بدون خاک)هستند که در کشت خاکی ریشه گیاه در خاک قرار می‌گیرد که در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به دانش فنی زیادی ندارد ولی مقداری از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه خارج و بیماریهای خاکزی همواره کشت را تهدید می‌کند.
در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در موادی نظیر پرلیت، پشم سنگ، لیکا، ماسه و… قرار داده می‌شود و مواد غذایی مستقیماً در دسترس گیاه قرار می‌گیرد که این روش مصرف آب را کاهش، بیماریهای خاکزی کم و عملکرد را در واحد سطح افزایش می‌دهد امّا نیاز به دانش فنی بالا و مدیر کارآزموده و متخصص دارد و هزینه ساخت هم ۲۰-۱۵ درصد افزایش می‌یابد.
۴- عملکرد تولیدات گلخانه‌ای
مهمترین مزیت تولیدات گلخانه‌ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از: اشتغالزایی بالا، مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.
جدول شماره(۲): عملکرد تعدادی از محصولات گلخانه ای
حداقل سطح اقتصادی یک گلخانه ۲۵۰۰ مترمربع می‌باشد که نیاز به ۳۰۰۰ مترمربع زمین مناسب جهت احداث گلخانه دارد.
۵- شرایط لازم برای احداث گلخانه‌برای احداث هر گلخانه باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد.
۱-۵- محل مناسب احداث گلخانه خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط، زهکشی مناسب، فاقد شوری و قلیائیت، آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک جاده‌های اصلی یا دارای جاده‌های مناسب باشد. شیب‌های تند، محلهای بادگیر مکان مناسبی برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه‌ها را در جهت شمال– جنوب در آن احداث نمود.
۲-۵- وجود آب کافی با کیفیت مناسب حداقل آب مورد نیاز برای ۱۰۰۰مترمربع گلخانه در هر شبانه‌روز در فصل تابستان(پیک مصرف)۱۰-۸ مترمکعب است که با توجه به میزان آب موجود، سطح گلخانه قابل احداث را میتوان مشخص کرد. علاوه بر مقدار آب، کیفیت آب از عوامل مهم در تولید محصولات گلخانه‌ای است. تحمّل گیاه نسبت به املاح موجود در آب آبیاری متفاوت است. مهمترین عامل محدود کننده برای کشتهای گلخانه‌ای شوری یا EC آب است EC قابل تحمّل برای گیاهان در جدول(شماره۳)بیان گردیده است. میزان EC اگر از مقادیر ذکر شده بیشتر گردد عملکرد محصول کاهش می‌یابد. علاوه بر ECمیزان سدیم قابل جذب(S.A.R)،کلر، بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده، آزمایش کاملی بعمل آید.
جدول شماره (۳):.EC مناسب برای کشت محصولات گلخانه‌ای
۶- تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها
از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و……. اشاره نمود.
الف- انواع سیستم گرمایشی:
۱- سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای ۴/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.
۲- سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.
ب- انواع سیستم سرمایشی:
۱- سیستم خنک کننده تابستانه:
۱-۱- سیستم خنک کننده فن وپد: متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.
(Fan and pad evaporative coding system)
۲-۱- سیستم خنک کننده تبخیری(مه پاش) (Fog evaporating cooling system)
۲- سیستم خنک کننده زمستانه
۲-۱- سیستم تیوپ– پنکه (fan tube ventilation)
۷- سایر تجهیزات مورد نیاز گلخانه
۱- ژنراتور (برق اِضطراری) ۲- ترموستات ۳- سیستم آبیاری تحت فشار
۸- آفات و بیماریهای مهم گلخانه ای در مناطق مرکزی
اسامی برخی از آفات و بیماریهای مهم که معمولاً به محصولات سبزی و صیفی و گل و گیاهان زینتی خسارت وارد می سازند به شرح ذیل می‌باشد.
الف- آفات گلخانه ای
- مینوز
- تریپس
- شته ها
- زنجرکها
- مگس سفید
- حلزون های صدف دارو(رابها)
- کنه تارعنکبوتی
- شپشکهای سپردار
- آبدزدک
ب- بیماریهای گلخانه ای
- بیماری سفیدک داخلی(دروغی)
- بوته میری یا مرگ گیاهچه
- بیماری سفیدک سطحی
- پژمردگی آوندی ناشی ازفوزاریوم
- نماتد مولد غده ریشه
- بیماری پژمردگی ناشی از ورتیسلیوم
- ویروس موزائیک خیار
- علفهای هرز
