برای تکثیر گیاهان در گلخانه از چه روش‌هایی می‌توان استفاده کرد؟ از طریق هر یک از این روش‌ها چه گیاهانی تکثیر می‌شود؟
الف- تکثیر از راه بذر
معمولی‌ترین و ساده‌ترین راه ازدیاد اکثر گیاهان از طریق بذر می‌باشد. بذرهای مورد نظر باید دارای قوه نامیه خوب بوده و ختی‌المقدور عاری از سایر بذرها و بذر علف هرز باشند. جعبه یا گلدان‌هایی که قرار است بذرها در آنها کاشته شود لازم است شسته و تمیز بوده و پس از اطمینان آنها را از ذرات ریز تشکیل و کاملا صاف باشد. در صورت نیاز به ذرات ریز جهت بستر مناسب برای بذرها می‌توان از الک کردن مقداری کود ترکیبی (الک با منافذی به قطر 5 میلیمتر) استفاده نمود. سپس بستر آماده شده را با آبپاش آبیاری می‌کنیم.
جهت کاشت بذرهای بزرگ مانند گل نخود و لوبیا آنها را در محل آماده شده به صورت دستپاش کاشته و سپس به وسیله مقداری ماسه یا کود ترکیبی روی آن پوشانده می‌شود. چنانچه گیاهانی نسبت به جا به جا شدن و نشاء کردن حساس باشند بهتر است که بذرها در گلدان‌های دائمی خود کاشته شوند. عمق کاشت برای بذرهای بزرگ معمولا دو برابر قطر یا پهنای بذر می‌باشد. میزان بذر مصرف شده باید در حدی باشد که گیاهان به صورت تنک بوده و انبوه و متراکم نباشند که در غیر این صورت گیاه سبز شده ضعیف و نازک گشته و در نتیجه بیماری‌ها و آفت‌ها به آسانی به آنها لطمه خواهند زد.
کاشت بذرهای ریز مانند بگونیا نیاز به مراقبت ویژه‌ای دارد. بستر آماده شده را باید به وسیله غلطک سبکی صاف نمود. به دنبال آن خاک را آبیاری و سپس بذر را به‌طور یکنواخت کاشت و آنرا دوباره غلطک زد.
برخی از لوازم مورد استفاده ددر بذر کاری را نشان می‌دهند. با توجه به شماره‌های نشان داده شده در تصویر این وسایل شامل:
1- بذرکار برای کشت بذرهای کوچک؛ 2- برچسب پلاستیکی سفیدرنگ برای گیاهان؛ 3- نوع دیگر بذرکار که سوراخ کوچکی در خاک ایجاد می‌کند تا بذر در آن قرار گیرد؛ 4- ماژیک سیاه رنگ ضد آب برای علامت زدن و نشانه گذاری با سر نوشتاری کوچک؛ 5- نشاکار کوچک از جنس فولاد ضد زنگ یا استیل؛ 6- دستگاه رطوبت سنج که به راحتی با خاک اتصال پیدا کند؛ 7- قیچی باغبانی برای تنک کردن نشاها؛ 8- بذر افشان کوچک که مخزن آن را پر کرده و به سمت بیرون تکان می‌دهیم تا بذرها به طور یکنواخت در سطح زمین پراکنده شوند؛ 9- بذر افشان مشکی در اندازه‌های متفاوت (برای کار با آن قسمت توپی شکل آن را فشار دهید، نوک لوله‌ای شکل آن را در بالای بذر نگه داشته، فشار را از روی توپ بردارید تا بذر به سر آن بچسبد و در محل مورد نظر برای کاشت مجددا قسمت توپی شکل را فشار دهید تا یذر رها شود)؛ 10- زمان‌سنج دیجیتال برای انجام کارهای تکراری مثل آبیاری؛ 11- دستگاه سنجش نور برای گیاه با تنظیم براساس واحد شمع و برای داخل و خارج از محیط گلخانه؛ 12- رطوبت سنج و دماسنج حداقل و حداکثر دیجیتال برای داخل و خارج از محیط گلخانه که اساسا برای تنظیم دمای مناسب برای گلخانه استفاده می‌شوند؛ 13- ذره‌بین چراغدار برای بررسی وضعیت جوانه‌زنی بذرها؛ 14- بیلچه برای پر کردن خاک گلدان و کرت‌ها و اختلاط بذر با خاک؛ 15- بطری اسپری که سر اسپری کننده آن کیفیت خوبی داشته باشد؛ 16- جعبه‌ی کوچک برای نگه‌داری ابزار کار و پاکت‌های بذر (در صورتی که پاکت‌های بذر در هر جایی قرار گیرند به راحتی خیس می‌شوند و رطوبت را جذب می‌کنند.)؛ 17- سنجاق‌هایی برای کارهای مختلف مانند اتصال پاکت‌های بذر و دسته‌بندی کردن آنها هستند. وسیله شماره 9 ضروری نیست و شماره 8 بیشتر برای کاشت بذر گل‌ها استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد شماره 11،6و13 بیشتر وسیله‌های آموزشی باشند.
جعبه‌های محتوی بذرها کاشته شده را با آبپاشی که دارای منافذ بسیار ریز است آبپاشی و یا با قراردادن جعبه در ظرف آب به کمک نیروی کاپیلاری آبیاری می‌نماییم. ظروف کاشته شده باید بلافاصله علامت گذاری گردد. ضروریست که جعبه‌ها یا گلدان‌های حاوی بذرها کاشته شده به وسیله صفحه شیشه‌ای یا کاغذ پوشانیده و از ورود مستقیم نور خورشید جلوگیری نمود. در بعضی موارد گلدان یا جعبه بذرها کاشته شده را داخل کیسه پلاستیکی قرار داده و سر آن را با نخ قابل انعطاف می‌بندیم. هدف از پوشش روی بذرهای کاشته شده آن است که رطوبت مجاور بذرها از دست نرود و درجه حرارت محیط یکنواخت باشد. در صورت عدم استفاده از پوشش ممکن است سطح خاک خشک گردیده و بذرها قبل از جوانه زدن از بین بروند. جعبه‌های کاشته شده را روی پیشخوان گلخانه و یا در محفظه مخصوص عمل تکثیر که درجه حرارت آن حدود 16 درجه سانتی‌گراد باشد قرار می‌دهند. پوشش روی جعبه گلدان‌ها را باید بلافاصله پس از مشاهده جوانه‌ها برداشت که در غیر این صورت بذرها پوک شده و جوانه‌ها ضعیف خواهند ماند. در مواردی که از شیشه به عنوان پوشش استفاده می‌شود باید روزانه قطرات آب روی سطح زیرین شیشه را به وسیله پارچه پاک نمود چون وجود قطرات آب باعث تغییر شرایط رشد گردیده و موجب از بین رفتن گیاهان خواهند شد.
بذرها کاشته شده پس از برگ درآوردن به گیاهان کوچک تبدیل شده و در این هنگام لازم است آنها را بازکاری نمود. انتقال گیاهان جوان به گلدان یا جعبه‌های نشاء بستگی به نوع استفاده آنها را دارد. گیاهان جوان کاشته شده در گلدان که باید بعدا به گلدان‌های دائمی خود منتقل شوند نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای در گلخانه دارند. گیاهانی که از طریق بذر تکثیر می‌شوند عبارتند از: انواع نخل‌ها، مارچوبه، گل سیکلامن، گل آویز، پامچال، کاکتوس‌ها، گل خورشیدی، بگونیای معمولی، بنفشه، جعفری، شب‌بو، لادن، مینا و تاج‌خروس.
زمان کاشت بعضی بذرها مانند بنفشه‌فرنگی، جعفری و شب بو در پائیز انجام می‌گیرد و نشاءهای آماده شده در بهار به گل خواهد رفت. در مورد سایر گل‌هایی که نشاء آنها نسبت به سرما حساس می‌باشند مانند گل تاج‌خروس، لادن و مینا بذر را در اواخر اسفند یا اوائل فروردین می‌کارند.
ب- تکثیر از راه پیاز
تکثیر گیاهانی چون زنبق رشتی، سنبل، لاله، نرگس، گلایول، عبائی، گندمی، گل ناز، گل سانسورا و گل تری پاسیاتا به وسیله پیاز یا سوخ‌های کوچک که در کنار سوخ اصلی روئیده می‌شود انجام می‌پذیرد. زمان کاشت پیاز‌ها در پائیز است.
پ- تکثیر از راه تکمه
تکسیر از راه تکمه یا غده گوشتی زیرزمینی که هر کدام از آنها دارای چندین چشم می‌باشند در گیاهانی مانند بگونبا، گلوکسینیا و گل کوکب صورت می‌گیرد.
ت- تکثیر از راه پاج.ش
از گیاهان کوچکی که معمولا در اطراف یقه گیاه مادری خواه با ریشه یا به صورت پیاز روئیده می‌شوند می‌توان برای تکثیر استفاده نمود. برای این منظور گیاه جوان را با دقت از گیاه مادری جدا نموده و در گلدان جدیدی اقدام به کشت آن می‌نماییم. از جمله گیاهانی که با این طریق تکثیر می‌شوند گلهای داوودی هندی و یاس خوشه‌ای را می‌توان نام برد.
ث- تکثیر از راه قلمه
این روش از مهمترین و جالب‌ترین طرق تکثیر می‌باشد. در پرورش گیاهان گلخانه‌ای می‌توان به سادگی با قطع یک قسمت از گیاه چند ساله و کاشت آن در خاک گیاه دیگری به وجود آورد.
قبل از کاشت قلمه‌ها درخاک باید آنها را در پودر هورمون تسهیل کننده رویش ریشه قرار داد و پس از تکان دادن در خاک فرو برده و به وسیله فشار دست خاک را به قلمه چسبانید و سپس به وسیله آبپاشی با منافذ ریز آبیاری نمود.
قلمه‌ها برای ریشه دادن نیاز به رطوبت و درجه حرارت یکنواخت دارند. بهترین محل برای کاشت قلمه ظروف و جعبه‌های مخصوص تکثیر بوده و در بعضی مواقع قسمتی از پیشخوان را برای این کار در نظر می‌گیرند. ظروف و جعبه‌های قلمه باید برای مدتی به وسیله پوشش پلاستیکی پوشانده شوند و در مورد ظروف مخصوص عمل تکثیر می‌توان از درب شیشه‌ای یا پلاستیکی آنها استفاده نمود.
ث- تکثیر از راه خوابانیدن شاخه
تکثیر به وسیله خوابانیدن یک روش نسبتا ساده و کم هزینه است. فقط باید دقت داشت که همه‌ی گیاهان با این روش قابل تکثیر نیستند. برخی از درختان و درختچه‌ها و تعدادی از پیچ‌های زینتی با این روش تکثیر می‌شوند. روش کار به این صورت است که بخش‌هایی از ساقه‌ی در حال رشد را درون خاک حفر می‌کنیم و مقداری خاک بر روی آن می‌ریزیم. بخش‌هایی که زیر خاک هستند ریشه‌دار می‌شوند و بعد از ریشه‌دار شدن آنها را از پایین‌ترین محلی که برای خاک ریختن انتخاب کرده‌ایم قطع می‌کنیم و به عنوان یک گیاه جدید به محل مورد انتقال می‌دهیم. این روش تکثیر در گیاهانی نظیر یاس امین‌الدوله، یاس زرد، پیچ اناری و تعداد دیگری از گیاهان قابل استفاده است.
منبع: کتاب مدیریت گلخانه
مولفان: مریم مرادمند، سمیه عباس عبدلی، رضا مرادمند
اشتراک مطلب در شبکه‌های اجتماعی
